Kleszcze – niebezpieczeństwa, zagrożenia, działania zapobiegawcze. Borelioza

Co powinniśmy o nich wiedzieć? Jak się przed nimi ustrzec?

• kleszcze mogą przenosić czynniki chorobotwórcze wywołujące m. in. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę i babeszjozę
• kleszcze można spotkać w lasach (wzdłuż ścieżek dzikich zwierząt), na łąkach, w miejskich parkach i na działkach
• kleszcze nie spadają z wysoka – czyhają na niskich roślinach (trawy, krzewy) do wysokości jednego metra
• znajdujemy je w górnych partiach ciała, ponieważ przez kilka godzin poszukują dogodnego miejsca do wczepienia się w skórę
• właściciele psów odbywający spacery ze swoimi pupilami mogą być bardziej niż inne osoby narażeni na ataki kleszczy
• kleszcza na skórze psa nie jest łatwo zauważyć, należy więc dokładnie przeglądać sierść i skórę zwierzęcia po spacerze
• pies (także kot) może przynieść kleszcze do domu na sierści – dzieci mogą stać się ofiarami tych pajęczaków po zabawach ze zwierzęciem nawet nie wychodząc z domu
• wczepionego kleszcza należy jak najszybciej usunąć (bez obracania) za pomocą pęsety lub odpowiedniego przyrządu
• bezzwłoczne usunięcie kleszcza minimalizuje ryzyko przeniesienia drobnoustrojów
• należy stosować odpowiednie środki odstraszające kleszcze u psów i kotów (preparaty na skórę, spraye, tabletki, obroże)
• zabezpieczanie zwierząt przed kleszczami przyczynia się do zmniejszenia zagrożenia domowników chorobami odkleszczowymi
• w razie pytań, wątpliwości i potrzeby porady należy skonsultować się z lekarzem weterynarii

Borelioza

Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową u ludzi w Polsce. Jej przyczyną są bakterie – krętki Borrelia burgdoferi przenoszone przez kleszcza pospolitego, Ixodes ricinus, najpowszechniej występujący gatunek kleszczy na terenie naszego kraju. Wiele gatunków ssaków i ptaków pełni rolę rezerwuarów krętków, są więc źródłem Borrelia dla kleszczy.

Od klikunastu lat notuje się w Polsce wzrost liczby zachorowań na boreliozę, jest on szczególnie widoczny w ostatnim czasie (fig. 1)

W przebiegu boreliozy u ludzi zmiany chorobowe dotyczą skóry, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, stawów oraz serca. Pierwsze objawy – charakterystyczna zmiana skórna – rumień wędrujący (erythema migrans) pojawia się od 3 do 30 dni po wkłuciu się kleszcza, wokół miejsca wkłucia. Rumień występuje u 60%-70% osób zakażonych.

Inne postacie choroby występują rzadziej, zazwyczaj od kilku tygodni do nawet kilkunastu miesięcy po zakażeniu.

Duże znaczenie w zapobieganiu boreliozie ma usunięcie kleszczy jak najszybciej po ich wkłuciu się w skórę, ponieważ kleszcz musi pozostać wczepiony przez co najmniej 16-24 godziny, żeby doszło do zakażenia krętkami Borrelia.

Kleszczowe zapalenia mózgu

Kleszczowe zapalenia mózgu (wczesnoletnie lub wiosenno-letnie zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych) jest najgroźniejszą chorobą ludzi przenoszoną przez kleszcze. Wywołuje je wirus z grupy Flawiwirusów przenoszony przez kleszcza pospolitego (Ixodes ricinus). Rezerwuarem wirusa jest wiele gatunków zwierząt dzikich i domowych – nietoperze, zające, sarny, dziki, lisy, owce, kozy, bydło oraz zwierzęta mięsożerne.

Przyczyną zakażenia człowieka, oprócz wkłucia kleszcza może być spożycie surowego mleka i jego produktów pochodzących od zakażonych krów, kóz lub owiec.

W Polsce w ostatnich latach występuje dość stabilna liczba zachorowań na KZM u ludzi, w granicach 200-250 przypadków rocznie (fig. 2).

W większości przypadków po zakażeniu wirusem KZM występują nieswoiste objawy grypopodobne z gorączką, które w ciągu kilku dni somoistnie ustępują. W nielicznych przypadkach, po kilku-kilkunastu dniach gorączka pojawia się ponownie, a wraz z nią objawy neurologiczne.

Ryzyko przeniesienia wirusa KZM występuje natychmiast po wkłuciu się zakażonego kleszcza.